Ślady historii teatralnej Rzeszowa: Reduta, Teatr im. Wandy Siemaszkowej i Teatr Maska

Reduta

W październiku 1925 roku w Rzeszowie powstał amatorski teatr pod nazwą „Reduta", zainicjowany m.in. przez Stefana Przybosia, stryjecznego brata znanego poety Juliana. Teatr ten był częścią lokalnego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół", ale miał własny regulamin i niezależność artystyczną.

Do współpracy przyłączyli się utalentowani amatorzy, w tym Kazimiera Skrzyńska, Maria Lenhardówna i Aleksander Kowalski. Do zespołu dołączył także profesjonalny aktor, Henryk Lotar. 7 listopada 1925 roku w „Reducie" odbyło się pierwsze przedstawienie - trzyaktowa komedia Adama Grzymały-Siedleckiego pt. „Spadkobierca". Spektakl ten został przyjęty bardzo ciepło przez publiczność, a w listopadzie i grudniu tego samego roku różne zespoły aktorskie przygotowały trzy różne przedstawienia, które odniosły sukces.

Wraz z upływem lat sytuacja finansowa „Reduty" się pogorszyła, mimo dobrego zainteresowania ze strony widzów. Teatr nie był w stanie przetrwać bez wsparcia finansowego. Mimo tego przez czternaście lat działalności „Reduta" wystawiła łącznie 84 premiery, obejmujące różnorodny repertuar od klasyki po współczesne dzieła. Ostatecznie, 12 marca 1938 roku, zakończono działalność teatru przedstawieniem „Powrót mamy" M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. „Reduta" pozostawiła trwały ślad w historii teatralnej Rzeszowa jako istotne miejsce kulturalnego dziedzictwa miasta.

Teatr im. Wandy Siemaszkowej

Teatr im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie posiada bogatą i fascynującą historię, która sięga pierwszej połowy XX wieku. Jego początki sięgają października 1944 roku, kiedy to z inicjatywy Resortu Kultury i Sztuki PKWN powstał Teatr Narodowy. W tamtych czasach teatr ten miał swoją siedzibę w dwóch oddzielnych budynkach: Dużej Scenie, zlokalizowanej w byłym lokalu Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz Małej Scenie, mieszczącej się w dawnej willi rodziny Holzów.

Duża Scena stanowiła centrum kultury w Rzeszowie, gdzie organizowano nie tylko ćwiczenia gimnastyczne, ale także występy teatru lwowskiego i krakowskiego. W obliczu II Wojny Światowej budynek ten pełnił funkcję lecznicy dla rannych żołnierzy. Po wyzwoleniu miasta w 1944 roku, władze miasta utworzyły Teatr Narodowy, a Towarzystwo Gimnastyczne zostało rozwiązane. W międzyczasie, dom rodziny Holzów został zaadaptowany na potrzeby teatralne, a obiekt ten jest obecnie miejscem Małej Sceny im. Z. Kozienia, sekretariatu i administracji.

Przez lata Teatr Narodowy przeszedł liczne przekształcenia, włączając w to połączenie obu budynków w 1957 roku. Teatr nie tylko przetrwał, ale także stał się jednym z głównych nurtów kulturalnego życia Rzeszowa. Od 1997 roku w teatrze działa Szajna Galeria, prezentująca dziedzictwo artystyczne profesora Józefa Szajny, co stanowi unikalny element historii tego teatru. Dzięki ciągłym zmianom i zaangażowaniu społeczności teatralnej, Teatr im. Wandy Siemaszkowej pozostaje ważnym ośrodkiem kultury, kształtującym artystyczną tożsamość regionu Rzeszowa i województwa podkarpackiego.

Teatr Maska

Teatr „Maska" w Rzeszowie ma swoje korzenie w Teatrze Lalki i Aktora „Kacperek", który powstał w 1953 roku jako amatorski teatr lalkowy w Powiatowym Domu Kultury w Jarosławiu. W 1956 roku „Kacperek" został upaństwowiony, uzyskując status teatru jako instytucji kulturalnej. Po przeniesieniu do Rzeszowa w 1957 roku, przez 45 lat nie posiadał własnej sceny, prowadząc działalność objazdową i występując w wynajmowanych salach szkół i domów kultury na terenie Podkarpacia.

W 1999 roku Teatr „Maska" w Rzeszowie znalazł swoją stałą siedzibę w nowocześnie wyposażonym budynku teatralnym. Od tego momentu skoncentrował się głównie na produkcji przedstawień dla młodych i najmłodszych widzów. Teatr „Maska" zyskał uznanie wielu wybitnych twórców polskiego lalkarstwa, takich jak Jan Dorman, Włodzimierz Dobromilski, Janusz Galewicz, Joanna Piekarska, Zbigniew Poprawski, Jan Potiszyl, Andrzej Rettinger, Wojciech Wieczorkiewicz, Jerzy Zitzman, oraz cenionych scenografów, takich jak Jan Berdyszak, Ali Bunsch, Adam Kilian, Andrzej Łabiniec, Zygmunt Smandzik, Zenobiusz i Rajmund Strzeleccy.

Teatr „Maska" zdobył uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą, biorąc udział w licznych festiwalach teatrów lalkowych i otrzymując wiele nagród i wyróżnień, między innymi w Krakowie, Opolu, Poznaniu, Toruniu, Subotnicy, Użgorodzie, Zagrzebiu. W 2006 roku Teatr został uhonorowany nagrodą Ministra Kultury i Sztuki za twórczość dla dzieci i młodzieży oraz srebrnym medalem Gloria Artis za całokształt działalności przez Ministerstwo Kultury. Dzięki swej artystycznej pasji i zaangażowaniu, Teatr „Maska" pozostaje ważnym ośrodkiem kulturalnym, który kształtuje wyjątkowy krajobraz teatralny Rzeszowa i regionu Podkarpacia.