Inauguracja 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. IPN apeluje o opiekę nad powstańczymi grobami

Dyrektor Dariusz Iwaneczko przypomniał, że powstanie pochłonęło wiele ofiar. Zginęło 20 tys. powstańców, 700 zostało zgładzonych w egzekucjach po powstaniu, ok. 10 tys. osób emigrowało z Polski, ok. 35-40 tys. zostało zesłanych na Sybir. W sumie 100 tys. osób straciło życie lub zostało wykluczonych z życia publicznego w wyniku udziału w powstaniu.

– Nie możemy nie doceniać ofiary krwi poniesionej przez Polaków podczas powstania styczniowego. Dlatego IPN dołącza się do wielu inicjatyw rocznicowych, które będą miały miejsce na Podkarpaciu, np. do wystaw okolicznościowych w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie i w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu – powiedział dyr. Dariusz Iwaneczko.

- Nasz wkład polega na tym, że zespół kierowany przez Piotra Szopę dokonał identyfikacji przeszło 300 powstańczych grobów na Podkarpaciu. Nie jest to lista zamknięta. Chcemy współpracować m.in. ze Stowarzyszeniem Opieki nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie i innymi stowarzyszeniami i z samorządami w celu uzupełnienia tej listy. Ta lista została opublikowana po to, by zaapelować do szkół, samorządów i różnych środowisk społecznych o opiekę nad grobami powstańczymi. Ta lista jest otwarta. Chcemy, by czynniki społeczne zgłaszały nam, IPN, groby, które być może nie znalazły się na tej liście, czy też miejsca po grobach powstańców styczniowych, które uległy przez ten czas destrukcji. Mam nadzieję, że ten apel dotrze do samorządów i organizacji społecznych i zechcą się one włączyć w akcję opieki nad starymi grobami powstańców styczniowych – powiedział Dariusz Iwaneczko.

Z identyfikacją grobów wiąże się inicjatywa IPN oznaczania mogił powstańców wpisanych do ewidencji grobów weteranów wojennych tabliczkami „Grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski”.

– Zależy nam na tym, aby dysponenci tych grobów i cmentarzy mieli tytuł o ubieganie się o środki publiczne, które posiada IPN, na renowację starych nagrobków – powiedział dyr. rzeszowskiego oddziału IPN.

Dyr. Iwaneczko zapowiedział, że 31 stycznia IPN organizuje wraz z wójtem gminy Krasne uroczystość odsłonięcia krzyża powstańczego na grobie rtm. Jana Newlina Mazarakiego w Krasnem.

Dariusz Iwaneczko i Piotr Szopa wystąpili przy zbiorowej mogile siedmiu powstańców styczniowych, którzy walczyli pod dowództwem płk. Leona Czechnickiego m.in. pod Potokiem i Banachami, gdzie zostali ciężko ranni. Imponujący pomnik na mogiłach powstańców postawili kilkadziesiąt lat później ich druhowie, powstańcy. W sumie na Starym Cmentarzu w Rzeszowie jest 26 powstańczych mogił. Prezes Stowarzyszenia Opieki nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie Jan Walat podkreślił w rozmowie z Nowinami, że działacze Stowarzyszenia, opierając się na źródłach, odremontowali czy wręcz zbudowali od nowa niektóre z tych grobów. Jan Walat dodał, że nie wolno zapominać też o grobach takich osób, jak Joanna Cielecka.

– Była to, rzeszowska mieszczanka, która oddała cały swój majątek na powstanie i na leczenie powstańców, a na koniec żyła na łasce oo. Bernardynów. Stowarzyszenie odbudowało jej pomnik nagrobny – powiedział Jan Walat.

160 rocznica powstania przypada w niedzielę 22 stycznia. Tego dnia o godz. 18 odbędzie się w Rzeszowie w kościele Świętej Trójcy msza św. rocznicowa. Po niej uroczystości będą kontynuowane o godz. 19 na Starym Cmentarza przy obelisku Powstańców Styczniowych. Punktami uroczystości na cmentarzy przy ul. Targowej będą: odegranie hymnu, przemówienia, zbiórka 51. Drużyny Harcerzy i Harcerek Żuawi im. Signi 1863, apel pamięci i salwa honorowa, zapalenie zniczy, złożenie wieńców i wiązanek kwiatów, odegranie pieśni reprezentacyjnej Wojska Polskiego.

22 stycznia 1863 r. w Warszawie ukonstytuował się Rząd Narodowy, który wezwał „naród Polski, Litwy i Rusi” do walki przeciw carskiemu zaborcy. Powstańcy stoczyli z wojskami carskimi ponad 1300 potyczek. W wielu z nich uczestniczyli mieszkańcy dzisiejszego Podkarpacia, którzy masowo ruszyli na pomoc powstaniu. Nierówna walka z rosyjskim imperium trwała do jesieni 1864 r., a na Podlasiu – gdzie walczył powstańczy oddział ks. Stanisława Brzóski – do wiosny 1865 r.

Pamięć o Powstaniu Styczniowym była elementem jednoczącym Polaków we wszystkich zaborach, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku weterani styczniowego zrywu otrzymali prawo do noszenia mundurów Wojska Polskiego, Sejm nadał im stopnie i prawa oficerskie oraz stałe dożywotnie pensje. Weteranów zapraszano jako gości honorowych na wszystkie uroczystości państwowe, odwiedzali szkoły, harcerskie zloty. Byli pokoleniem, które przekazywało tradycję powstańczą generacji Kolumbów: pierwszej od ponad 100 lat urodzonej w wolnej Polsce. I kolejnej, która musiała walczyć w wolną Ojczyznę.