Edward Dubanowicz, słynny absolwent gimnazjum w Rzeszowie, współtwórca Konstytucji marcowej. Dziś ważna okazja, by go przypomnieć

- Na początku XX wieku Edward Dubanowicz był bardzo znaczącą i wpływową postacią. Z okazji 100. rocznicy uchwalenia Konstytucji marcowej warto przypomnieć jego postać. To jeden z naszych znamienitych absolwentów - podkreśla Piotr Wanat, obecny dyrektor I LO w Rzeszowie, z wykształcenia historyk.

Edward Dubanowicz urodził się w roku 1881 w Jaszczwi koło Krosna. Do Rzeszowa przeniósł się z Sanoka w 1894 r po ukończeniu III klasy gimnazjum. Absolwentem rzeszowskiego gimnazjum został w roku 1899.

W czasach rzeszowskiego gimnazjum w klasie IV i V Edward mieszkał w bursie gimnazjalnej im. ks. Feliksa Dymnickiego, a od klasy VI aż do matury mieszkał na stancji.

Dlaczego przeniósł się z bursy? Przyczyną mógł być jej surowy regulamin, trzeba było poświęcać się tylko nauce, a Edward musiał dorabiać korepetycjami. Był też zaangażowany w działalność polityczną, co również stało w sprzeczności z surowym regulaminem bursy.

- W rzeszowskim gimnazjum Edward uczył się znakomicie. Miał najwyższe oceny - zaznacza Piotr Wanat.

A pamiętajmy, że oprócz nauki własnej Dubanowicz udzielał korepetycji i poświęcał dużo czasu na prowadzone w konspiracji samokształcenie.

Pisemny egzamin dojrzałości zdawał w dniach 9-15 maja 1899 r. Z języka polskiego pisał zadanie na temat: "Wpływ upadku Konstantynopola (1453) na rozwój stosunków politycznych i na oświatę w Europie". Dostał ocenę celującą.
24 maja 1899 r. zdał egzaminy ustne i po ukończeniu edukacji gimnazjalnej dostał świadectwo dojrzałości z odznaczeniem: uprawniające do podjęcia studiów uniwersyteckich.

- W tym czasie do rzeszowskiego gimnazjum uczęszczał Władysław Sikorski, rówieśnik Dubanowicza. Ich losy się dziwnie splatają - zauważa Piotr Wanat. - Edward Dubanowicz urodził się i zmarł w tym samym roku, co nasz inny wybitny uczeń Władysław Sikorski. Czy spotkali się w murach tej samej szkoły? Na pewno tak! Co więcej, w tym czasie do szkoły chodził jeszcze Stanisław Kot, przyjaciel Władysława, który w pewnym momencie został wicepremierem w jego rządzie.

Edward Dubanowicz. To za jego przyczyną powstała "Rzeczpospolita"
Dalsza kariera Dubanowicza potoczyła się błyskotliwie. Po gimnazjum studia humanistyczne i prawnicze we Lwowie, staże zagraniczne we Francji i Anglii zakończone rozprawą doktorską, następnie habilitacja na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych we Lwowie, a w roku 1917 był już profesorem prawa politycznego.

W 1919 r gdy został wybrany do Sejmu Ustawodawczego z list Obozu Narodowego (od wczesnych lat związany był ze Związkiem Młodzieży Polskiej, następnie Ligą Narodową, SND). Należał do najbardziej aktywnych posłów, którzy nadali ustrój nowopowstałemu państwu polskiemu. Odegrał niewątpliwie rolę historyczną przy pisaniu Konstytucji marcowej.

To za jego sprawą do polskiej konstytucji miała została wpisana nazwa Rzeczpospolita.

Konstytucja budowała fundamenty nowoczesnego państwa. Wprowadzała zasadę trójpodziału władz, kładła podwaliny pod funkcjonowanie samorządu terytorialnego, sankcjonowała prawa i obowiązki obywatelskie.

Po burzliwej kadencji parlamentarnej w latach 1922-1927 Dubanowicz wycofał się z życia politycznego i osiadł w majątku w Hucie Szklanej koło Brodów. Po rozpoczęciu II wojny udał się do Lwowa, skąd został deportowany do Kazachstanu.

Tutaj los sprawił, że na swej drodze spotykali się i Dubanowicz, i Kot. Edward Dubanowicz w Kazachstanie pracował na roli i przy hodowli bydła. Dzięki Stanisławowi Kotowi, ówczesnemu ambasadorowi RP w Moskwie, we wrześniu 1941 r. został uwolniony, a miesiąc później Kot ustanowił go mężem zaufania Ambasady RP na rejon Ajaguz. Funkcję tę Edward pełnił do 22 grudnia 1941 r.

Następnie wojenne losy związały Dubanowicza z Armią Andersa i w sierpniu 1942 r. dotarł z rodziną do Londynu. Wojenna tułaczka sprawiła, że podupadł na zdrowiu i zmarł w Londynie w roku 1943 w wieku 62 lat.

- Edward Dubanowicz jako wybitny absolwent naszej szkoły nie daje o sobie zapomnieć - mówi Piotr Wanat, dyrektor I LO w Rzeszowie. - Codziennie spogląda na nas z portretu, który wisi w pokoju nauczycielskim. A gdy właśnie obchodzimy 100-lecie konstytucji marcowej, błędem byłoby tej wybitnej postaci nie przywołać.