Dawniej jajka wkładano do trumny

Okresem bezpośredniego przygotowania do Wielkanocy był Wielki Post, rozpoczynający się w Środę Popielcową. Przed wojną w okolicach Brzozowa wierzono, że popiół, którym posypywano głowy ma niezwykłą moc. Dlatego mycie głowy wcześniej niż przed upływem tygodnia było wielkim grzechem. Środa Popielcowa kończyła także okres karnawałowych zabaw. Stąd przed wojną w Handzlówce pod Łańcutem podczas zabawy „popłuczynowej" kończącej karnawałowe harce, do karczmy tuż przed północą przychodził organista i na znak, że zaczyna się czas postu, odbierał muzykantom smyczki.Jak wykupić się od kloca?Z okresem Wielkiego Postu związany jest także zapomniany dziś zwyczaj piętnowania panien i kawalerów, którym w karnawale nie udało stanąć na ślubnym kobiercu. Najpopularniejszym ze sposobów ośmieszenia, ale i dostarczającym powodów do dobrej zabawy był zwyczaj ciągnięcia kloca.- Pannę lub ociągającego się przed ożenkiem kawalera przywiązywano do potężnego kloca, który musieli ciągnąć do karczmy ku uciesze gawiedzi - opowiada Emilia Jakubiec-Lis z Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie. - Przed wystawieniem się na pośmiewisko wsi można było się wykupić, a za uzyskane w ten sposób pieniądze kupowano wódkę i mile spędzano wieczór w karczmie.Z kolei w połowie postu, dla rozweselenia przypinano pannom do odzieży patyki, obgryzione kości lub uformowane malutkie laleczki.Najważniejszym symbolem samych świąt było jajko. Niegdyś malowane i zdobione w ściśle określone motywy miało chronić przed złymi mocami i klęskami nieurodzaju. Stąd pochodzi zwyczaj zakopywania jaj pod belki domu lub wmurowywania skorup w ścianę nowych budynków.Nieczysta kobieta malować nie mogłaSymbolika jaj łączyła się także z przekazywaniem życia, dlatego ich zdobienie było zarezerwowane tylko dla kobiet. Te gromadziły się w kilkuosobowych grupkach, a o miejscu spotkań nie mogli dowiedzieć się mężczyźni. Ci starali się bowiem zniszczyć zrobione przez kobiety pisanki. Szczególną uwagę poświęcano temu, aby podczas malowania pisanek przestrzegane były uświęcone tradycją zakazy i nakazy. Od tego zależała bowiem moc sprawcza pisanek. Jednym z popularnym niegdyś na terenie huculszczyzny był zakaz zdobienia pisanek przez kobiety będące w trakcie menstruacji, bo uważano je za nieczyste.- Dziś wydaje się to nam absurdalne, ale jeśli taka kobieta weszła do izby, wypowiadano odpowiednią regułkę i posypano solą zarówno jaja jak i narzędzia, których używano podczas zdobienia – zdradza Emilia Jakubiec-Lis. – W ten sposób odczyniano uroki, które rzucił skażony wzrok „nieczystej" kobiety.Ale symbolika jaj-pisanek zawiera w swej tradycji także elementy kultu zmarłych. Już Rzymianie wkładali do grobów swoich bliskich ozdobione na czerwono jajka. Czerwony kolor, kojarzony z życiem i krwią miał tchnąć odrodzenie dla duszy. Podobny zwyczaj znany był też na terenach dawnej rzeszowszczyzny, gdzie wkładano do trumny osobom młodym i niezamężnym dwa ugotowane jajka.Natomiast lany poniedziałek do dziś jest kojarzony z oblewaniem panien wodą. Tego dnia suche ubrania oznaczały, że panna nie cieszy się zainteresowaniem chłopców, co było wielkim dyshonorem. W mieleckim w ten dzień po domach chodziły tzw. „dziady śmigustne", czyli mężczyźni przebrani w znane z zaduszek słomiane czapy i przepasani powrósłami. Mieli nawiązywać kontakt z duszami zmarłych, a za recytowane wierszyki i składane życzenia dostawali jajka.Anna Janik